Sınıfında Hiperaktif Öğrencisi Olan Öğretmenlere Öneriler

Sınıfınızda Dikkat eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu olan bir çocuğun bulunması hem sınıfın hem de çocuğun rahatı, aynı zamanda da sınıfta verimli bir şekilde ders işlenebilmesi için birtakım düzenlemeler yapmayı gerektirir.
Öncelikle Dikkat eksikliği Hiperkaktivite bozukluğu hakkında bilgi sahibi olmak çocuğu daha iyi tanımanızı ve ona daha çok yardımcı olmanızı sağlar. Derse başlamadan önce o dersin özeti, kullanacağınız materyaller ve geçmiş derste anlatılanlardan oluşan bir özet yapın. Yönergeleri ve planı mümkün olduğunca basitleştirin ve tutarlı olmaya çalışın.

Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu olan çocukların en büyük sorunlarından biri, yapılacak ödevleri eksik hatırlamaları ya da kimi ödevleri unutmalarıdır. Bu yüzden ödevleri kaydetmesi için öğrencinizin bir ödev defteri ve hangi ödevi ne zaman bitirmesi gerektiğini hatırlaması için bir takvim edinmesini sağlayın.
Ödevleri tahtaya yazın ve çocuğun yazıp yazmadığını kontrol edin. Verdiğiniz ödevleri parçalara bölün.Yazılı ödevleri içinse standartlar belirleyin, net olun. Verdiğiniz ödevleri kontrol edin. Öğrencinizin sorumluluk alıp almadığını denetleyin. Ama bunu yaparken küçük düşürücü ,aşalayıcı ve eleştirici davranışlardan kaçının.

Derste öğrencinizin dikkatini derse yöneltmesini ve dolayısıyla dersten en yüksek verimi almasını sağlamak bazı düzenlemelerle kolaylaşabilir. Sınıfta ders anlatırken imkanlar elverdiğince görsel ve işitsel teknolojiden faydalanmaya çalışın.Video, tepegöz ya da kasetçalar işe yarayabilir. Benzer bir şekilde matematiksel işlemler ya da dil bilgisi için bilgisayar ya da masa oyunları kullanabilirsiniz. Yine matematikte gerçek hayatta da öğrencinizin karşısına çıkabilecek örnekler kullanmaya çalışın.Yazılı materyallerdeki anahtar kelimelerin ya da ifadelerin altını fosforlu kalemle çizin ve vurgulayın. Öğrenciniz zaman zaman bildiği şeyleri bile göstermekte zorluk çeker. Bu nedenle öğrendiği şeyleri gösterebilmesi için farklı yollar kullanmasına izin verin. (örn: yazılı ödev yerine sözlü ödev ya da proje yapmak.)

Öğrencinizin derse aktif katılımını destekleyin. Örneğin; Cumhuriyet'in kuruluşunu bir dramatizasyon haline getirip öğrencinizi tarihte önemli bir kişi yapabilirsiniz.
Dinlemeyi aktif hale getirin. Öğrencinizin aktif bir biçimde dinlemesine yardımcı olun. Örneğin her dersten ya da okuma parçasından önce tahtaya kim, ne, ne zaman ve neden sorularını yazıp aktivite bittikten sonra bu soruları cevaplayın. Öğrencinize sınıf içinde gerekli yönlendirmeler yapmak da ona yardımcı olacaktır. Öğrencinize bir işi yapmadan önce uygulamak üzere "dur, düşün, söyle, yap" stratejisini öğretin. Yani yapmadan önce dur, ne yapacağını düşün, bunu yavaşça kendine söyle ve sonunda söylediğini yap.Öğrencinizin kendini planlayabilmesi için bir saat kullanmasını, hatta dersin başlama ve bitiş saatlerini ve ne kadar vakit kaldığını küçük bir alarmlı saatle takip etmesini sağlayın.

Dikkatini dağıtabilecek pencere, kapı önü gibi yerlerden uzağa oturtun. Ön sıralarda hem dikkatinin dağılması daha az olacak, hem sizin kontrolünüzde olacaktır. Öğrencinizin sırasını ve çantasını düzenli olarak temizlemesini sağlayın.
Uzun süre sırada oturmak Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu olan öğrencinizi diğer öğrencilerinizden daha fazla zorlayabilir. Bu yüzden zaman zaman ayağa kalkabilmesi için ona görevler verin. ( örn:tahtayı silmek,dolaptan bir materyal çıkarmak vb.)
Dikkatini toplamasına yardımcı olmak için onunla sık sık göz kontağı kurun.
Öğrencinize uzun süreli hedefler değil kısa süreli hedefler koyun. Bir anda çok fazla hedef vermeyin. Bir ya da iki taneyle başlamak uygundur.

Öğrenciniz sınıf içinde sürekli yardım istemesi ya da bir şeyler sormaya çalışması ile sizin üzerinizde fazladan bir yük oluşturabilir. Bunun için öğrencinize kartlar hazırlayın. Bu kartları sınıf içinde yadıma, yaptığı şeyi kontrol ettirmeye, vb. ihtiyacı olduğunda kullansın. Her kartı kullandıktan sonra size vermesini isteyin; böylece elinde ne kadar kart dolayısıyla soru sorma hakkı olduğunu görecek ve sorularını daha gerekli ve acil şeyler için kullanmaya çalışacaktır.

Dikkat eksikliği Hiperaktivite bozukluğu olan öğrencinizin sınıf içindeki davranışlarını kontrol etmek ve gerekli düzenlemeleri yapmak hayatını kolaylaştırabilir. Öğrenciniz istenmeyen davranışları nedeniyle sık sık uyarılmak zorunda kalabilir. Eğer onunla gizli bir işaret geliştirip (omzuna dokunmak vb ) istenmeyen davranışını gördüğünüzde bunu kullanırsanız arkadaşlarının yanında sık sık uyarılıp mahcup olmadan gerekli uyarıyı almış olur.
Geleneksel disiplin stratejileri öğrencinizde çok işe yaramayabilir. Anında ve uygun bir geribildirim, doğru davranışı ödüllendirme ve yanlış davranış için tepki-bedel sistemini uygulama etkili bir disiplin yöntemi olacaktır. Diğer taraftan eğer sınıfa ve diğer öğrencilere zarar vermiyorsa ve kasıtlı yapılmıyorsa istenmeyen davranışı görmezden gelin.

Öğrencinizi size ya da kendisine rol model olabilecek bir başka öğrenciye yakın oturtun.

Öğrencinizin uygun davranışı için etkili sözel pekiştireç verin. Takdir edin. Takdir ederken, neyi tam olarak takdir ettiğinizi özellikle belirtin. Takdir ederken samimi olun ve takdir etme biçiminizi zaman zaman değiştirin, çünkü zaman içinde benzer şeyleri duymaktan sıkılacaktır.

Öğrenciniz arkadaşlarıyla sorun yaşadığında bir süre mola almasını sağlayın. Sakinleştiğinde ve kontrolü sağladığında tekrar dönebilir. Tepkiselliğinin diğer çocuklar tarafından kullanabileceğini unutmayın. Arkadaşları tarafından kullanılmasını ve onların alay konusu olmasını önlemek sizin görev ve becerinizdir.

Öğrencinizin saldırgan davranışını kontrol etmek için yöntemler geliştirebilirsiniz. Siz öğrencinizin saldırganlaşmaya başladığı sinyallerini aldığınız da ona onunla aranızda kararlaştıracağınız bir kelime ya da isimle seslenirsiniz. O da bu sürede hareketsiz durur. Bu onun zarar vermesini önlemenin yanı sıra sakinleşmesine de yardımcı olacaktır.

Diğer taraftan onu,şiddetli zaman baskısı ve rekabet ortamından uzak tutmaya çalışın. Çocuklara bir beceriler ve işe yarayan davranışlar bütünü öğretmeye odaklanın. Örneğin saldırgan bir çocuğun sporcu tarafını ortaya çıkarıp onu yönlendirmeye çalışın. Eğer sadece olumsuz hedef davranışla uğraşır, yerine hangi olumlu davranışın koyulacağı konusunu es geçerseniz çocuk yanlış davranışı değiştirmek adına başka bir yanlış davranışa yönelebilir.

Dersi hareketli molalarla kesin. Derste monotonluğu ve yorgunluğu azaltmak için 2-3- dakikalık fiziksel egzersizler yaptırın. Bu yerinde zıplamak, sınıf içinde sıra olup yürümek vb. olabilir. Zorlandığı konuda seçme şansı verin.
Öğrenciniz matematik problemlerini tek başına yapmakta zorlanıyorsa ödev olarak birçok matematik problemi arasından istediklerini seçmesine izin verin. Böylelikle hem siz ödevin geneliyle ilgili kontrolü elinizde bulundurursunuz hem de öğrenciniz kendi seçtikleri üzerinde kontrolü olduğunu hisseder.

Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu olan çocuklarla uğraşmak ek çaba gerektirir. Ama bu çocukları kazanmak, onları mutlu ve başarılı görmek tüm çabalara değecektir. İyi öğretmen olmanın temeli, sorunu olan çocuklarla diğerlerini kaynaştırmayı becerip hepsine uygun eğitimi vermektir.
Dr.Bengi Semerci